Метадычная скарбонка

САМОАНАЛИЗ ЗАНЯТИЯ.

1.               Соответствие поставленных на занятии задач.

Задачи определены в соответствии с требова­ниями программы дошкольного образования, соответствуют особенностям детей старшего дошкольного возраста. Занятие характеризу­ется наличием триединой дидактической задачи: обучающей (конкретно); развивающей (конкретно); и воспитательной (конкретно).

2.               Создание условий для проведения занятия.  

Подготовка к занятию включала подбор мате­риала и пособий. Успешному решению поставленных задач способствовала предварительная работа на тему… (беседы с детьми, рассма­тривание картин, чтение стихов, загадывание загадок, наблюдения в природе, за трудом взрослых, игровая деятельность детей). В ин­дивидуальной работе с детьми использовались …. С учётом конкретно решаемых задач на занятии организована пространственная среда, обеспечена рациональность в размеще­нии оборудования и материалов. Обеспечены санитарно-гигиенические требования (проветри­вание, влажная уборка помещения, освещён­ность, подбор и расстановка мебели).

3.               Соответствие структуры занятия его задачам.

Структура занятия соответствовала его зада­чам. Как реализовывалась обучающая задача. На протяжении всего занятия использовались различные приёмы, направлен­ные на привлечение внимания детей. Ассоциатив­ное мышление развивалось в игре… Развитию умения устанавливать причинно-следственные связи способствовало использование …. Воспитательная задача решалась….

4.               Реализация здо­ровьесберегаю­щего подхода.

Здоровьесберегающий подход обеспечивался посредством оптимальной длительности за­нятия (сокращалось количество вопросов; при потере интереса, активности детей их внимание переключалось на другой вид деятельности; сменялись позы детей на протяжении занятия и т.д.).

На занятии предусмотрена интеграция раз­личных видов деятельности (каких именно). Благо­приятному эмоциональному климату способ­ствовали … Выполнению требований безопасности способствовало…

При организации работы детей за столами были учтены воспитанники с нарушениями зре­ния, леворукие дети. Обеспечивался контроль за осанкой детей.

5.               Реализация индивидуально- дифферен­цированного подхода к детям (темперамент, характер, спо­собности, пол).  

Индивидуально-дифференцированный подход реализован на занятии следующим образом: конкретно как была организована работа (какие приемы использовались) с детьми имеющими холерический темпера­мент, детьми-флегматиками, детьми-меланхоликами, неуверенными в себе, застенчивыми детьми. Отмечается использование инди­видуальных заданий (чему это способствовало), дифференцированых за­даний (по какому принципу были подобраны, чему это способствовало).

6.               Использование разнообразных форм органи­зации детей на занятии.

На занятии предусмотрены (формы организации детей), каким образом эти формы реализовывались и чему способствовали.

Целесообразное сочетание на занятии индивидуальных и коллективных форм организации деятельно­сти создавали условия не только для обучения, но и для взаимообучения детей.

7.               Эффектив­ность использу­емых методов и приёмов для успешной реали­зации постав­ленных задач. На занятии были использованы …. методы, что способствовало….. Для активизации мышления использовались ….

В процессе работы с детьми активно исполь­зовались приёмы:…..

8.               Реализация личностно- ориенти­рованного подхода. Реализация личностно-ориентированного под­хода обеспечивалась в …..

9.               Коррекция хода занятия с учё­том «обратной связи». На протяжении всего занятия обеспечивалась «обратная связь» с детьми (конкретно как она реализовывалась).

10.          Анализ деятель­ности детей на занятии. 

Дана оценка поведению детей на занятии: их интерес, активность, работоспособность, желание помогать друг другу, адекватно оцени­вать себя.

 

ОБРАЗЕЦ ПРОВЕДЕНИЯ САМОАНАЛИЗА ЗАНЯТИЯ.

1.               Соответствие поставленных на занятии задач.

Задачи определены в соответствии с требова­ниями программы дошкольного образования, соответствуют особенностям детей старшего дошкольного возраста. Занятие характеризу­ется наличием триединой дидактической задачи: обучающей (уточнять и систематизиро­вать представления о зиме, о жизни животных зимой); развивающей (развивать внимание, ассоциативное мышление, воображение, речь, умение устанавливать причинно-следственные связи, умение ориентироваться на листе бума­ги) и воспитательной (воспитывать интерес к зимним явлениям, умение любоваться красотой зимней природы, желание заботиться о животных в зимний период).

2.    Создание условий для проведения занятия.

 Подготовка к занятию включала подбор мате­риала и пособий (мяч, картинки с изображением различных животных и птиц, различные пред­меты для игры «Теремок», карандаши, бумага). Успешному решению поставленных задач способствовала предварительная работа на тему «Зима» (беседы с детьми, рассма­тривание картин, чтение стихов, загадывание загадок, наблюдения в природе, за трудом взрослых, игровая деятельность детей). В ин­дивидуальной работе с детьми использовались учебно-наглядные пособия серии «Умней-ка», «Мои первые уроки», «Экологическая мозаика» А.А. Петрикевич, «Мир вокруг меня» Д.Н. Ду­бининой. С учётом конкретно решаемых задач на занятии организована пространственная среда, обеспечена рациональность в размеще­нии оборудования и материалов. Обеспечены санитарно-гигиенические требования (проветри­вание, влажная уборка помещения, освещён­ность, подбор и расстановка мебели).

3.               Соответствие структуры занятия его задачам.

 Структура занятия соответствовала его зада­чам. Так, обучающая задача решалась во всех частях занятия. У детей уточнялись и систе­матизировались представления о сезонных изменениях в неживой природе, живой природе, жизни людей. На протяжении всего занятия использовались различные приёмы, направлен­ные на привлечение внимания детей: во время чтения стихотворения — смена интонации го­лоса; во время проведения игр «Укрась слово», «Ты моя частичка», «Закончи предложение», чтобы дети не отвлекались и были готовы выполнить задание, мяч они получали не в по­рядке очерёдности, а выборочно. Ассоциатив­ное мышление развивалось в игре «Теремок», упражнении «Умный карандаш», на физкультминутке. Развитию умения устанавливать причинно-следственные связи способствовала игра «Закончи предложение», ориентированию на листе бумаги — упражне­ние «Умный карандаш». Воспитательная задача также решалась во всех частях занятия.

4.               Реализация здо­ровьесберегаю­щего подхода.

Здоровьесберегающий подход обеспечивался посредством оптимальной длительности за­нятия (сокращалось количество вопросов; при потере интереса, активности детей их внимание переключалось на другой вид деятельности; сменялись позы детей на протяжении занятия: в первой части занятия они сидели на ковре, в играх «Укрась слово», «Ты моя частичка», «Закончи предложение» стояли в кругу, в игре «Угадай-ка» сидели за столами, при решении проблемных вопросов стояли на ковре, во время физкультминутки постоянно меняли позу, в игре «Теремок» последовательно пере­ходили с одного места на другое и т.д.

На занятии предусмотрена интеграция раз­личных видов деятельности: общение, игровая, музыкальная, познавательная и другие. Благо­приятному эмоциональному климату способ­ствовали демократический стиль общения вос­питателя с детьми, сотрудничество, диалоговое взаимодействие, использование поощрений, одобрений.

Расположение карандашей в специально преду­смотренных контейнерах позволило выполнить правила безопасности во время проведения упражнения «Умный карандаш».

При организации работы детей за столами были учтены воспитанники с нарушениями зре­ния, леворукие дети. Обеспечивался контроль за осанкой детей.

5.               Реализация индивидуально- дифферен­цированного подхода к детям (темперамент, характер, спо­собности, пол).

 Индивидуально-дифференцированный подход реализован на занятии следующим образом: при проведении игр предложено первым выпол­нить задание детям с холерическим темпера­ментом, было предоставлено время на выпол­нение заданий детям-флегматикам, постоянно обращалось внимание на детей-меланхоликов, не уверенных в себе, застенчивых (похвала, одобрение, поддержка). Использование инди­видуальных заданий позволило им проявить свои способности. При подборе картинок к игре «Угадай-ка», предложений в игре «Закончи предложение» были дифференцированы за­дания для детей с учётом уровня их развития.

6.                Использование разнообразных форм органи­зации детей на занятии.

На занятии предусмотрены индивидуальные и коллективные формы организации детей.

В играх «Укрась слово», «Ты моя частичка», «Закончи предложение», «Теремок», упраж­нении «Умный карандаш» стимулировалась активность каждого ребёнка, каждый воспи­танник выполнял индивидуальные задания. Использовались задания, предусматривающие самостоятельность детей при их выполнении. При прочтении стихотворения, решении про­блемных вопросов стимулировалась активность всех детей одновременно. Целесообразное сочетание на занятии индивидуальных и коллективных форм организации деятельно­сти создавали условия не только для обучения, но и для взаимообучения детей.

7.               Эффектив­ность использу­емых методов и приёмов для успешной реали­зации постав­ленных задач.

 На занятии преобладают игровые методы, что способствует поддержанию интереса детей на протяжении всего занятия, активизации каждого ребёнка, обеспечению речевой, позна­вательной и творческой активности воспитанни­ков. Игровые методы позволили уйти от учебно-дисциплинарной модели образова­тельного процесса.

Кроме игровых методов использовались методы упражнений, проблемных вопросов.

Для активизации мышления использовались наводящие вопросы, вопросы, требующие интеллектуальной активности, самостоятельной мыслительной деятельности.

В процессе работы с детьми активно исполь­зовались приёмы: уточнение, пояснение, напо­минание, художественное слово.

8.                Реализация личностно- ориенти­рованного подхода.

Реализация личностно-ориентированного под­хода обеспечивалась в создании для каждого ребёнка ситуации успеха (посредством диффе­ренциации задания), в обеспечении выбора ма­териала в игре «Теремок», изображения в игре «Умный карандаш», права выбора содержания и способа деятельности, в поощрении каждого ребёнка в той или иной части занятия

9.               Коррекция хода занятия с учё­том «обратной связи».  

На протяжении всего занятия обеспечивалась «обратная связь» с детьми: своевременное реагирование на снижение интереса, внимания, активности, работоспособности отдельных детей при выполнении заданий; оказывалась поддержка каждому ребёнку (подбадривание и помощь неуверенному, одобрение — успешно справившемуся), проявлялось внимание к настроению, потребностям ребёнка, стимули­рование к проявлению детьми своих чувств и мыслей.

У детей формировались умения координировать свои действия в совместной деятельности, считаться с желаниями и потребностями другого, уметь выслушать взрослого и сверстника, уста­навливать контакты в совместной деятельности.

10.          Анализ деятель­ности детей на занятии.

Дана оценка поведению детей на занятии: их интерес, активность, работоспособность, желание помогать друг другу, адекватно оцени­вать себя.

НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТИ ПОСТАНОВКИ ВОПРОСОВ К
ВОСПИТАННИКАМ В ПРОЦЕССЕ СПЕЦИАЛЬНО
ОРГАНИЗОВАННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

методическая памятка

СЛАЙД №1.

Воспитание, обучение и развитие ребенка определяются условиями его жизни в учреждении дошкольного образования и семье. Главными формами организации этой жизни в учреждении дошкольного образования являются: игра и связанные с нею виды деятельности, занятия, предметно-практическая деятельность.

1. Занятия как форма обучения

Ведущей формой организации обучения воспитанников является занятие. Использование занятий в качестве основной формы обучения детей обосновал Я.А. Коменский. Ян Амос Коменский в педагогическом труде «Великая дидактика» действительно охарактеризовал классно-урочную систему как «универсальное искусство обучения всех всему», разработал правила организации школы (понятия – школьный год, четверть, каникулы), четкое распределение и содержание всех видов работы, обосновал дидактические принципы обучения детей на уроках. Кроме того, он одним из первых выдвинул идею о том, что начало планомерного воспитания и обучения лежит в дошкольном возрасте, разработал содержание обучения детей дошкольного возраста и изложил их в педагогическом труде «Материнская школа».

Современная дошкольная педагогика также придает большое значение занятиям: несомненно, они оказывают положительное воздействие на детей, способствуют их интенсивному интеллектуальному и личностному развитию, планомерно готовят их к обучению в школе.

 В настоящее время продолжается совершенствование занятий в различных аспектах: расширяется и усложняется содержание обучения, осуществляется поиск форм интеграции разных видов деятельности, способов привнесения игры в процесс обучения, поиск новых (нетрадиционных) форм организации детей. Все чаще можно наблюдать переход от фронтальных занятий со всей группой детей к занятиям с подгруппами, малыми группами. Данная тенденция обеспечивает качество обучения: индивидуальный подход к детям, учет особенностей их продвижения в усвоении знаний и практических навыков.

 Просматривается еще одна важная тенденция – построение систем занятий в каждой образовательной области. Цепочка постепенно усложняющихся занятий, органически связанных с мероприятиями повседневной жизни, – это оптимальный путь, обеспечивающий необходимое интеллектуальное и личностное развитие дошкольников.

 

СЛАЙД №2. Форма организации обучения – это совместная деятельность обучающего и обучаемых, которая осуществляется в определенном порядке и установленном режиме.

 Традиционно выделяются следующие формы организации обучения:

индивидуальная,

групповая,

фронтальная

 

Использовать данные формы организации обучения можно как на занятиях, так и в повседневной жизни. В учреждении дошкольного образования  может быть выделено специальное время в процессе проведения режимных моментов, организована индивидуальная работа с детьми. Содержанием обучения в этом случае являются следующие виды деятельности: предметно-игровая, трудовая, спортивная, продуктивная, общение, сюжетно-ролевые и другие игры, которые могут быть источником и средством обучения.

2. Характерные особенности и структура занятий

 

СЛАЙД №3.

ЗАНЯТИЕ – это система действий, в которой и действие педагога, и действие

ребенка подчинено определенной задаче. 

Обучение на занятиях независимо от формы его организации отличается прежде всего программностью. Педагог намечает программное содержание, которое должно быть реализовано в ходе занятия.

Занятия имеют определенную структуру, которая во многом диктуется содержанием обучения и спецификой деятельности детей. Независимо от этих факторов в любом занятии выделяют три основные части, неразрывно связанные общим содержанием и методикой, а именно:

 начало

ход занятия (процесс)

окончание.

 Начало занятия предполагает непосредственную организацию детей: необходимо переключить их внимание на предстоящую деятельность, вызвать интерес к ней, создать соответствующий эмоциональный настрой, раскрыть учебную задачу. На основе объяснения и показа способов действий у ребенка формируется элементарный план: как ему надо будет действовать самому, в какой последовательности выполнять задание, к каким результатам стремиться.

 Ход (процесс) занятия – это самостоятельная умственная или практическая деятельность детей, заключающаяся в усвоении знаний и умений, которые определенный учебной задачей. На данном этапе занятия приемы и обучения индивидуализируются в соответствии с уровнем развития, темпом восприятия, особенностями мышления каждого ребенка. Обращения ко всем детям необходимы только в том случае, если у многих наблюдаются ошибки в выполнении учебной задачи как следствие нечеткого объяснения педагога.

 Минимальная помощь оказывается тем, кто быстро и легко запоминает, внимательны, умеют анализировать, сопоставлять свои действия, результаты с указанием педагога. В случае затруднения такому ребенку бывает достаточно совета, напоминания, направляющего вопроса. Педагог дает возможность каждому воспитаннику подумать, попытаться самостоятельно найти выход из затруднительно положения.

 Педагог должен стремиться к тому, чтобы у каждого ребенка получился результат, свидетельствующий о его продвижении, показывающий, чему он научился.

 Окончание занятия посвящено подведению итогов и оценке результатов учебной деятельности детей. Качество полученного результата зависит от возраста и индивидуальных особенностей детей, от сложности учебной задачи.

 

 В зависимости от раздела обучения, от целей занятия методика проведения каждой части занятия может быть различной. Частные методики дают более конкретные рекомендации по проведению каждой части занятия. После проведения занятия педагог анализирует его результативность, освоение детьми программных задач, проводит рефлексию деятельности и намечает перспективу деятельности.

 

В структуре занятий в учреждении дошкольного образования отсутствует проверка усвоения знаний, навыков и умений. Эта проверка осуществляется в процессе наблюдения за деятельностью детей на занятии, анализа продуктов детской деятельности, а также в повседневной жизни и в ходе специального изучения достижений детей с помощью различных научных методик.

 

Классификация занятий в учреждении дошкольного образования

 В настоящее время широко используется следующая классификация занятий с детьми дошкольного возраста. (по С.А. Козловой)

По дидактической задаче

1. Занятия усвоения новых знаний, умений;

2. Занятия закрепления ранее приобретенных знаний и умений;

3. Занятия творческого применения знаний и умений;

4. Комплексные занятия, где одновременно решается несколько задач.

По содержанию

1. Классические занятия по образовательным областям.

2. Интегрированные (включающие содержание из нескольких образовательных областей).

 В настоящее время преобладают комплексные занятия, на которых одновременно решается несколько дидактических задач (систематизация знаний, умений и развитие творческих способностей или др.) 

По содержанию также занятия могут быть интегрированными, т.е. объединять знания из нескольких областей и дифференцированными.

 Интегрированное объединение не является произвольным или механическим. Следует предусматривать интеграцию знаний таким образом, чтобы они дополняли, обогащали друг друга при решении дидактических задач.

Интеграция вносит существенные коррективы в соотношении изучения нескольких разделов учебной программы, так как меняется логическая структура прохождения разделов программы, и тем сокращается время, отведенное на изучение отдельных вопросов за счет снятия повторов в той или другой образовательной области, что дает возможность активнее использовать игровые формы работы на занятиях.

Интеграция в содержании занятий выполняет 2 основные функции: содержательную и формальную.

Таким образом, интегрированные занятия в большей мере отвечают концепции личностно-ориентированного обучения и способствуют развитию личности ребенка, в то время как одновидовые занятия ориентированы на развитие деятельности.

Занятия проводятся по следующим образовательным областям:

 – Ребенок и природа

 – Ребенок и общество

– Развитие речи и культура речевого общения / Развицце маўлення і культура маўленчых зносін

– ЭМП

– Физическая культура

– Искусство

– Обучение грамоте

Содержание конкретного занятия разрабатывается на основе требований «Учебной программы дошкольного образования» по данной образовательной области, с учетом уровня сформированности учебно-познавательной деятельности и возрастных и индивидуальных особенностей воспитанников, а также общих задач воспитания и развития детей разных возрастных групп.

Содержание  каждого занятия предусматривает:

 – определенный объем представлений о свойствах и качествах объектов, их преобразовании, связях, о способах действий и т.д., их первичное усвоение, расширение, закрепление, обобщение и систематизацию;

 – объем практических навыков и умений при обучении продуктивным видам деятельности;

 – объем навыков и умений, нужных для учебно–познавательной деятельности, их первичное формирование или совершенствование, упражнение в применении;

 – формирование отношения детей к явлениям и событиям, к знаниям, которые сообщаются и усваиваются на данном занятии, воспитание отношения к собственной деятельности, установление отношений взаимодействия со сверстниками.

 Объем учебного содержания на каждом занятии небольшой, он определяется с учетом объема памяти и внимания детей разных возрастных групп, возможностей их умственной работоспособности.

Триединая задача занятия

Образовательная: формировать представления и умения (повышать уровень развития ребенка)

Воспитательная: формировать нравственные качества личности, взгляды и убеждения

Развивающая: развивать у воспитанников познавательный интерес, творческие способности, волю, эмоции, познавательные способности – речь, память, внимание, воображение, восприятие.

Особенности организации и проведения занятий в разных возрастных группах

Достижение положительных результатов зависит от правильной организации учебного процесса.

При посещении занятий прежде всего следует обратить внимание на соблюдение гигиенических условий:

-помещение должно быть проветрено;

-при общем нормальном освещении свет должен падать с левой стороны; -оборудование, инструменты и материалы и их размещение должны отвечать педагогическим, гигиеническим и эстетическим требованиям.

-длительность занятия должна соответствовать установленным нормам, а время использоваться полноценно.

Большое значение имеет начало занятия, организация детского внимания, постановка перед детьми учебной или творческой задачи, объяснение способов ее выполнения.

Важно, чтобы воспитатель во время объяснения, показа способов действия активизировал детей, побуждал осмысливать, запоминать то, о чем он говорит. Детям надо предоставлять возможность повторять, проговаривать те или иные положения (например, как решать задачу, делать игрушку). Объяснение не должно занимать более 3–5 мин.

В ходе занятия педагог привлекает к активному участию в работе всех детей, учитывая их индивидуальные особенности, формирует у детей навыки учебной деятельности, развивает способность оценивать и контролировать свои действия. Учебная ситуация используется для развития у детей доброжелательного отношения к товарищам, выдержки, целеустремленности.

В ходе занятия педагог сообщает детям знания в строгой логической последовательности.  Но любое знание (особенно новое) должно опираться на субъективный опыт ребенка, его интересы, склонности, устремления, индивидуально-значимые ценности, которые определяют своеобразие восприятия и осознания окружающего мира каждым ребенком.

В процессе общения на занятии происходит не только одностороннее воздействие педагога на ребенка, но и обратный процесс.

Ребенок должен иметь возможность максимально использовать свой собственный, уже имеющийся опыт, личностно-значимый для него, а не просто безоговорочно принимать («усваивать») все, что сообщает ему педагог.

 В этом смысле педагог и ребенок выступают как равноправные партнеры, носители разнородного, но одинаково необходимого опыта.

Основной замысел личностно-ориентированного занятия состоит в том, чтобы раскрыть содержание индивидуального опыта ребенка, согласовать его с задаваемым и тем самым добиться личностного усвоения этого нового содержания.

Педагог должен продумать не только то, какой материал он будет сообщать, но то, какие возможны переклички этого материала с личным опытом детей.

 При организации занятия профессиональная позиция педагога состоит в заведомо уважительном отношении к любому высказыванию ребенка по содержанию обсуждаемой темы.

Нужно подумать, как обсуждать детские «версии» не в жестко-оценочной ситуации (правильно – неправильно), а в равноправном диалоге. Только в этом случае дети будут стремиться быть «услышанными» взрослым.

Одной из форм повышения работоспособности детей, предупреждения утомления, связанного с большой сосредоточенностью, длительным напряжением внимания, а также однообразным положением тела во время сидения за столом, является физкультурная минутка. Физкультминутки благоприятно влияют на активизацию деятельности детей, помогают предупредить нарушения осанки. Обычно это кратковременные перерывы (2–3 мин) для проведения 2–3 физкультурных упражнений на занятиях.

Во второй младшей и средней группах физкультминутки проводятся в игровой форме. Время их проведения и подбор упражнений определяются характером и содержанием занятия. Так, например, на занятиях по рисованию, лепке физкультминутка включает активное сгибание, разгибание рук, сведение и разведение пальцев, свободное потряхивание кистями рук. На занятиях по развитию речи, математике используются упражнения для мышц спины – потягивания, выпрямления с глубоким дыханием через нос. Во время упражнений дети, как правило, остаются на своих местах. С целью усиления эмоционального воздействия физкультурных минуток воспитатели могут использовать небольшие стихотворные тексты.

В каждой возрастной группе занятия имеют свою особенность и по времени, и по организации.

—   1-я младшая группа (2-3 года) – до 10-15 минут

—   2-я младшая группа (3-4 года) – до 10-15 минут

—   Средняя группа (4-5 лет) – до 20-25 минут

—   Старшая группа (5-7 лет) – до 30-35 минут

Максимальная длительность относится к физкультурным занятиям.

Разработка гибкого плана включает в себя:

 – Определение общей цели и ее конкретизацию в зависимости от разных этапов занятия.

 – Подбор и организацию такого дидактического материала, который позволяет выявлять индивидуальную избирательность детей к содержанию, виду и форме познания.

 – Планирование разных форм организации работы (соотношение фронтальной, индивидуальной, самостоятельной работы).

 – Выбор критериев оценки продуктивности работы с учетом характера заданий (дословный пересказ, изложение своими словами, выполнение творческих заданий).

 – Планирование характера общения и межличностных взаимодействий в процессе занятия:

 а) использование разных форм общения (монолога, диалога, полилога) с учетом целей занятия;

 б) проектирование характера взаимодействий детей на занятии с учетом их личностных особенностей и требований к межгрупповому взаимодействию;

 в) использование содержания субъектного опыта всех участников занятия в диалоге «ребенок – педагог» и «ребенок – дети».

Планирование результативности занятия предусматривает:

 1) обобщение полученных знаний и умений, оценку их усвоенности;

 2) анализ результатов групповой и индивидуальной работы;

 3) внимание к процессу выполнения заданий, а не только к результату.

Занятие пройдет правильно, полноценно, с пользой для детей, если перед его проведением воспитатель правильно составит план мероприятия, все подготовит, организует.

 

Организация физкультурно-оздоровительной работы

в летний период

Организация образовательного процесса в летний период включает оптимальное чередование специально организованной и нерегламентированной деятельности воспитанников. При этом необходимо учитывать, что в период летней оздоровительной кампании увеличивается время пребывания воспитанников на свежем воздухе, сокращается количество времени, отведенного на проведение специально организованной деятельности.

В период летнего оздоровления приоритетным является организация деятельности детей физкультурно-оздоровительной и художественно-эстетической направленности.

Физкультурно-оздоровительная работа включает:

·     утреннюю гимнастику;

·     физкультурные занятия (игрового, сюжетного, тематического вида);

·     подвижные игры и физические упражнения на прогулке;

·     активный отдых (физкультурные досуги, физкультурные праздники, Дни здоровья);

·     самостоятельную двигательную деятельность;

·     закаливание.

Утренняя гимнастика проводится ежедневно на свежем воздухе для укрепления физического здоровья детей.

В летний период создаются благоприятные условия для двигательной активности детей и усиления оздоровительного воздействия физических упражнений.

Физкультурные занятия на воздухе направлены на:

· повышение адаптивных и функциональных возможностей организма воспитанников на основе комплексного использования физических упражнений, подвижных игр в сочетании с природными средствами оздоровления (солнце, воздух, вода, климатические условия) и гигиеническими факторами (наличие спортивной обуви, гигиена мест проведения занятий и др.);

·  расширение двигательного опыта детей; закрепление и совершенствование упражнений в ходьбе, беге, прыжках, лазаньи, метании; развитие физических качеств (силы, быстроты, ловкости, выносливости, гибкости); овладение элементами спортивных игр, техникой спортивных упражнений, адекватной возрасту и способностям воспитанников.

При организации подвижных игр и физических упражнений на прогулке особое внимание следует уделять индивидуальной работе с воспитанниками. Подбор материала необходимо осуществлять с учетом особенностей двигательного развития детей. Вариантами организации подвижных игр и физических упражнений на прогулке являются:

Комплекс подвижных игр (2—3 игры) и физических упражнений с определенной направленностью (в том числе сюжетной):

·      профилактика нарушений осанки и плоскостопия;

·      развитие координационных способностей;

·      развитие физических качеств;

·    совершенствование двигательных умений и навыков (выполнение знакомых движений в новых сочетаниях, из необычных исходных положений, в необычных условиях и т. п.).

Элементы спортивных игр (баскетбол, футбол, городки и др.).

Игры с элементами спортивного ориентирования.

Комплекс подвижных игр (2—3 игры) с разными видами основных движений, развивающих творческую активность и самостоятельность воспитанников.

Активный отдых (физкультурные досуги, физкультурные праздники, Дни здоровья) как форма коллективного, деятельного отдыха, способствует развитию у детей умения творчески использовать двигательный опыт в условиях эмоционального общения со сверстниками, побуждает каждого ребенка к максимальному проявлению своих способностей.

Тематика физкультурно-массовых мероприятий на воздухе отражает специфику летнего оздоровления. Для укрепления здоровья детей максимально используются летние благоприятные условия. Самостоятельная двигательная деятельность является одним из структурных компонентов двигательного режима в учреждении дошкольного образования. Именно в этом виде деятельности ребенок в наибольшей степени может проявить уровень своих двигательных, игровых, коммуникативных умений. Самостоятельная двигательная деятельность возникает по инициативе ребенка и проходит под наблюдением взрослого, при его косвенном руководстве. Для ее разнообразия в период летнего оздоровления необходимо создание следующих условий:

· включение в режим дня времени на самостоятельную двигательную деятельность (утром, после завтрака, на прогулках, после сна, в разных видах деятельности);

. обеспечение необходимым спортивным инвентарем для выполнения физических упражнений на воздухе;

·  предоставление достаточного места для движений, выполнения физических упражнений;

· индивидуализация (дифференциация) физических упражнений с учетом уровней (гиперподвижные, малоподвижные, оптимально подвижные дети) двигательной активности воспитанников.

Закаливание является важным средством укрепления здоровья воспитанников при условии, что оно органично включено в комплекс физкультурно-оздоровительных мероприятий и представляет собой определенную систему, простую в исполнении и отвечающую индивидуальным особенностям здоровья и развития детей.

Методы закаливания необходимо включать в режимные процессы, используя естественные природные факторы (воздух, воду, рассеянные лучи солнца):

·  ежедневные оздоровительные прогулки (не реже двух раз в день общей продолжительностью не менее 3 ч 20 мин);

·     многократное умывание в течение дня;

·     полоскание полости рта водой комнатной температуры после каждого приема пищи;

·     дневной сон при открытых окнах (избегая сквозняков);

·   ходьба босиком в течение дня: до и после сна, в любое время по желанию детей; по траве, песку.

Утренний приём детей и вечерняя прогулка в летний период являются обязательными.

Дошкольники летом в детском саду могут получить массу новых и интересных впечатлений, поскольку именно в этот период они освобождены от основных учебных занятий и могут уделить больше времени коллективным играм на свежем воздухе, ознакомлению с окружающей природой, проведением разнообразных опытов с почвой, воздухом, или солнечными лучами.

Все это приносит детям радость и здоровье!

Выхаванне і развіццё асобы дашкольніка пад уздзеяннем мастацкай літаратуры здзяйсняецца ў працэсе яе непасрэднага ўспрымання. Пры слуханні літаратурнага твора, у залежнасці ад яго зместу і мэтавай накіраванасці, у дзіцяці ўзнікаюць сімпатыі, спачуванне ці адмоўныя адносіны да герояў, іх учынкаў.

У склад кампанентаў эстэтычнага ўспрымання твора дзецьмі дашкольнага ўзросту ўваходзіць эмацыянальны водгук маленькага слухача, яго зацікаўленыя адносіны да герояў твораў, здольнасць да атрымання асалоды ад прыгожай, вобразнай і мілагучнай мовы, а таксама адчуванне дашкольнікамі магчымасці перанесці матывы таго ці іншага дзеяння героя на сябе, на свой невялікі рэальны жыццёвы вопыт. Успрыманне мастацкага тво-ра – гэта перш за ўсё работа розуму і сэрца, усіх духоўных сіл дашкольніка папаўненне яго невялікага жыццёвага вопыту [1, с.6].

Поспех арганізацыі і ажыццяўлення мастацка-маўленчай дзейнасці непасрэдна звязаны з падрыхтоўкай выхавальніка.

Час для змястоўных эмацыянальна-вобразных зносін з мастацтвам слова вызначаецца распарадкам дня і прыкладна складае да 10 хвілін у малодшым узросце.

Літаратурныя творы для ўспрымання падбіраюцца зыходзячы з развіццёвага патэнцыялу дзяцей, у адпаведнасці з тэматыкай, прапанаванай вучэбнай праграмай дашкольнай адукацыі, з літаратурным вопытам дзяцей. Паслядоўнасць чытання мастацкіх твораў выхавальнік вызначае самастойна, кіруючыся прынцыпамі чаргавання вершаваных і празаічных тэкстаў. Пры падборы і планаванні паслядоўнасці азнаямлення дзяцей з мастацкімі творамі выхавальніку важна кіравацца наяўнымі падзеямі (сезон, святы, памятныя даты), тэматычнымі цыкламі. Пры выбары літаратурных твораў для чытання дзецям важна ўлічваць інтарэсы выхаванцаў, іх праблемы, эмацыянальны стан. Чытанне твораў лепш праводзіць у нязмушаных абставінах, пры гэтым варта даць дзіцяці магчымасць выбраць для сябе зручную позу ўнепасрэднай блізкасці да педагога. Пажадана, каб слуханне твора для кожнага дзіцяці было добраахвотнае.

Падрыхтоўка педагога да чытання мастацкага тэксту ўключае папярэдняе чытанне твора ўслух, звычайную рабочую разбіўку тэксту, вызначэнне інтанацыйнай выразнасці, пры гэтым выхавальніку неабходна памятаць, што ў аснове азнаямлення дзяцей з творам мастацкай літаратуры і фальклору ляжыць сам працэс чытання і радасць дзіцяці ад адкрыцця пачутага слова, мелодыкі вершаў.

Працэс першапачатковай арыенціроўкі дзяцей у мастацкім творы падводзіць дашкольнікаў да больш усвядомленага ўспрымання твораў славеснага мастацтва.

Паколькі ад ўспрымання мастацкага твора залежыць яго далейшае разуменне і ўзнаўленне, то перад выхавальнікам дзіцячага сада стаіць задача садзейнічаць працэсу ўспрымання літаратуры дашкольнікамі.

Успрыманне з’яўляецца адным з асноўных кампанентаў мастацка-маўленчай дзейнасці. Яно ўяўляе сабой складаны працэс, які ўключае слуханне, уяўленне, усведамленне праслуханага і разуменне яго зместу. Дзеці дашкольнага ўзросту не ўмеюць самі чытаць кнігі. Яны іх толькі слухаюць. Падчас слухання літаратурнага твора ў свядомасці дзіцяці ўзнікаюць пэўныя ўяўленні, канкрэтныя вобразы, якія яно асэнсоўвае і аб’ядноўвае паміж сабой, што дапамагае яму больш дакладна ўсвядоміць і зразумець змест прачытанага.

Аб магчымасці дашкольнікаў глыбока ўспрымаць змест літаратурных твораў як мастацтва слова сведчаць псіхалагічныя даследванні Д. Б. Эльконіна, А. У. Запарожца, Л. І. Бажовіч, Л. С. Славінай. Псіхолагі адзначаюць, што характэрныя асаблівасці псіхікі, усведамлення і паводзін

дзяцей дашкольнага ўзросту дазваляюць актыўна кіраваць працэсам ўспрымання мастацкага твора [1 ,с.7].

Акадэмік А.У. Запарожац адзначае, што актыўнае ўспрыманне мастацкага твора дашкольнікамі яскрава праяўляецца ў працэсе яго слухання. Калі твор зацікавіў дзяцей, то яны ўвесь час перапыняюць ход расказвання, уключаюцца самі ў падзеі, звяртаюцца да дарослага з пытаннямі, намагаюцца дапамагчы героям. «Дзіця не хоча і не ўмее займаць пазіцыю старонняга гледача ўсіх апісваемых у казцы падзей. Яно намагаецца ўключыцца ў іх ход, перайсці на бок той ці іншай асобы, намагаеццарэалізаваць мэты пазітыўнага персанажа не толькі ў думцы, але і дзейсна!»[2,  с.72-73]

Дашкольны ўзрост з’яўляецца перыядам актыўнага станаўлення ўспрымання мастацкіх твораў дзецьмі.

Успрыманне мастацкага твора малодшымі дашкольнікамі вызначаецца сваёй непасрэднасцю. Яны эмацыянальна ўспрымаюць падзеі, штоадбываюцца ў творы, актыўна перажываюць усё, што адбываецца з героем, нават з фантастычным, суперажываюць разам з ім. Іх вельмі радуе спрыяльны ход падзей, перамога дабра над злом (прыклад з вопыту работы.Праслухаўшы казку «Калабок», Уладзік Св. устае з месца, падыходзіць, заглядвае ў вочы і гаворыць: «Скажы, Мікалаеўна, што ліса не з’ела Калабка…». І вось тут я адказваю хлопчыку, што хоць і ліса праглынула Калабка, але ж ён пачаў у яе жываце спяваць сваю песеньку. Гэта лісе надакучыла і яна адкрыла шырока рот, а Калабок выкаціўся і далей пакаціўся па дарожцы. Але цяпер ён ужо быў больш уважлівы і хітрэйшы.)

Увага дзяцей у большай ступені звернута на саміх герояў твора. Дашкольнікаў цікавіць іх знешні выгляд, дзеянні, учынкі. Адной з характэрных асаблівасцей успрымання мастацкіх твораў малодшымі дашкольнікамі з’яўляецца імкненне да рытмічна-арганізаванага складу маўлення, гучных рыфмаў, дакладных рытмаў, выразнай інтанацыі. У гэтым узросце дзеці больш за ўсё любяць слухаць (і чытаць) вершаваныя творы.

На ўспрыманне твора настройвае ўступная гутарка, якая звычайна накіравана на зварот дзіцяці да свайго асабістага вопыту. Яе тэмай могуць стаць папярэднія назіранні дашкольніка за навакольнымі прадметамі і з’явамі.

У малодшым дашкольным узросце асаблівае значэнне, асаблівую пабуджальную сілу ў мастацка-маўленчай дзейнасці мае гульнёвы матыў.

Глыбокаму эмацыянальнаму ўспрыманню садзейнічае папярэдняе праслухоўванне музычных твораў, якія настройваюць дзіця на пэўны эстэтычна-эмацыянальны лад. Асабліва гэта датычыцца мастацкіх твораў аб жывой прыродзе.

Узмацняе эмацыянальнае ўздзеянне твора выяўленчы наглядны матэрыял (цацка, карціна, ілюстрацыя і інш.).

Для таго каб зацікавіць дзяцей, падрыхтаваць іх да ўспрымання тэксту, можна выкарыстоўваць і малыя фальклорныя жанры (загадкі). Яны выклікаюць у выхаванцаў пэўны эмацыянальны водгук і адпаведны настрой.

Усведамленне і асэнсаванне мастацкага твора пачынаецца з яго чытання. Дзіця ўспрымае твор цалкам у еднасці яго зместу і мастацкай формы. Адным з самых дзейсных сродкаў данясення да маленькіх слухачоў зместу твора з’яўляецца майстэрства яго выразнага расказвання або чытання. Важна прадумаць элементы артыстычнасці – міміку, жэсты, вызначыць тыя

месцы тэксту, якія неабходна будзе праскандзіраваць, праспяваць. Пры знаёмстве дзяцей з творам важна з’яўляцца не чытальнікам-дэкламатарам, а зацікаўленым удзельнікам.

Чытаць або раскзваць літаратурны твор варта не спяшаючыся, каб дзеці мелі магчымасць найбольш дакладна асэнсаваць яго змест, адчуць прыгажосць мовы.

У працэсе чытання або расказвання дашкольнікі павінны бачыць твар выхавальніка, яго артыкуляцыю, міміку, а не толькі чуць яго голас. Пры гэтым важна прытрымлівацца правіла: глядзець не толькі ў тэкст, але і ў твары дзяцей, сустракацца з імі вачамі, назіраючы за іх рэакцыяй.

Пры расказванні малых фальклорных жанраў важна стварыць такія ўмовы, пры якіх у малога паўстала б патрэба маўленчага ўзаемадзеяння з дарослым.

Пры чытанні некаторых пацешак можна мяняць імя дзеючага персанажа на імёны дзяцей з групы. Кожнае дзіця з нецярпеннем чакае, калі пра яго раскажуць, і ў той жа час з цікавасцю сочыць за тым, як расказваюць пра іншых дзяцей.

Знаёмячы дзяцей з народнымі казкамі, неабходна ўлічваць варыятыўнасць іх зместу. Для расказвання трэба падбіраць той варыянт, які максімальна адказвае магчымасцям успрымання дашкольнікаў.

У працэсе эмацыянальна-вобразных зносін важна кіраваца прынцыпам узаемадзеяння слова і нагляднасці.

Расказванне без нагляднага суправаджэння выкарыстоўваецца на занятках, прысвечаных паўтору знаёмых пацешак, песенек, казак, кароткіх апавяданняў.

Дзіця малодшага дашкольнага  ўзросту з задавальненнем разглядае кніжкі-малюнкі, яму даступна разуменне рэалістычнага і камічнага.

У пацешках, песеньках і вершах часам не ўсе словы зразумелыя малым. Гэтак жа, як зачыны, гукаперайманні, яны выконваюць у гэтых творах гукавую, дапаможную гульнёвую ролю, таму іх можна не тлумачыць.

Не зразумелыя словы тлумачацца перад чытаннем твора. Напрыклад, перад расказваннем казкі «Лісіца-хітрыца» можна паведаміць дзецям: «Я раскажу вам казку пра лісу, якая ўвесь час хітрыла, падманвала».

Каб дзеці адчулі паэтычную мову твора, зразумелі яго тэму і ідэю, мэтазгодна вяртацца да яго ўспрымання неаднаразова. Важна рыхтаваць дзяцей малодшага ўзросту да больш усвядомленага ўспрымання мастацкага слова. У сувязі з гэтым варта развіваць у дашкольнікаў здольнасць уважліва прыслухоўвацца да эмацыянальна-вобразнага зместу твора, уяўляць малюнкі, якія створаны пры дапамозе мастацкага твора, эмацыянальна адгукацца на апісаныя ў мастацкім творы жыццёвыя выпадкі, адчуваць выразнасць асобных слоў, праяўляць жаданне выказацца, актыўна адказваць на пытанні і задаваць іх.

Важна імкнуцца выклікаць у дашкольнікаў актыўнае ўспрыманне твора. Пасля першага расказвання казкі дзецям педагог дапамагае ім прыпомніць яго змест шляхам заданняў, накіраваных на выкананне імі пэўнага дзеяння, дагаворвання слоў, фраз, узнаўлення ўпадабаных урыўкаў мастацкага тэксту.

Не варта імкнуцца да абавязковага абмеркавання з дзецьмі мастацкага тэксту адразу пасля чытання. Абмеркаванне павінна насіць нязмушаны характар. Яно дарэчы пасля чытання, калі ў дзяцей узнікаюць пытанні і меркаванні адносна прачытанага.

Трэба з асобай увагай прадугледзець ход гутаркі, прадумаць пытанні, тонка кіраваць эмацыянальна-вобразнымі зносінамі. У працэсе зносін не даецца гатовай інфармацыі, гатовага адказу, толькіаказваецца дапамога ў яго пошуку, для чаго дзецям задаюцца навадныя пытанні, а не пытанні для інфармацыі, што пашырае свабоду творчай думкі дзіцяці.

У працэсе гутаркі пасля чытання мастацкага твора важна дапамагчы дзіцяці асэнсаваць і зразумець не толькі ўзаемасувязь развіцця сюжэтных ліній твора, але і глыбокі істотны жыццёвы сэнс, закладзены ў яго аўтаам, адчуць жыццё герояў, іх перажыванні. Таму неабходна прадумаць для гутаркі

пытанні, якія актывізуюць аналітычную і эмацыянальную рэакцыю дзяцей, вучаць іх суперажыванню і спагадзе.

Неабходна ажыццяўляць знаёмства дзяцей і з паэтычнымі творамі. Важна дапамагчы дзіцяці пранікнуць у мастацкі сэнс верша, атрымаць асалоду ад музыкі паэтычнага слова. На занятках трэба садзейнічаць запамінанню вершаваных радкоў. У далейшым, у вольны ад заняткаў час, у памяці дзяцей замацоўваюцца вершы, вывучаныя на занятках, ажыццяўляецца работа над выразнасцю іх чытання.Пры гэтым работа вядзецца з адным або некалькімі дзецьмі.

У дашкольнікаў важна фарміраваць уменне выразна і пранікнёна выконваць тэксты. Пры чытанні на памяць, пераказе, чытанні і пераказе па ролях неабходна фарміраваць навыкі выразнай перадачы зместу літаратурных твораў розных жанраў.

Дзецям малодшага дашкольнага ўзросту вершы для завучвання неабходна падбіраць такім чынам, каб яны маглі іх лёгка запомніць. Для таго каб дзіця запомніла верш, яму трэба пачуць яго не менш як 3-4 разы.

Таксама дашкольнікаў неабходна рыхтаваць да пераказу твора.

Вялікую ўвагу пытанням навучання дзяцей пераказванню надавала      А.А. Флёрына. Яна разглядвала пераказ як першы крок дзіцяці ў самастойным распавяданні, як творчую дзейнасць, якая ўзбагачае маўленне новымі спосабамі выразнасці.

Заняткі па пераказу літаратурных твораў праводзяцца ўжо з малошымі дзецьмі. Іх трэба рыхтаваць да самастойнага пераказвання, вучыць аднаўляць змест вядомых казак і кароткіх апавяданняў, браць удзел у сумесным з выхавальнікам пераказе.

Для пераказвання  падбіраюцца празаічныя творы – казкі, апавяданні, звязаныя з вопытам дзяцей, якія маюць выхаваўчае значэнне, якія ўяўляюць сабой узоры дзіцячай мастацкай літаратуры, творы з выразнай кампазіцыяй,

паслядоўнасцю дзеянняў. Яны павінны быць напісаны ўзорнай мовай з даступным дзецям слоўнікам без складаных граматычных форм, кароткімі, выразнамі фразамі. Пажадана, каб у творы былі дыялогі, якія спрыяюць фарміраванню выразнасці маўлення дзяцей. Гэтым умовам асабліва адпавядаюць народныя казкі, дзе багата дыялогаў, дзе ўвагу дзяцей прыцягваюць спецыяльныя народныя абоказачныя абароты (высока сядзіць, далёка глядзіць). Такім чынам, паўнацэнны выхаваўчы змест, даступнасць, выразная кампазіцыя, простая, але багатая мова, невялікі аб’ём – вось тыя патрабаванні, якія трэба ставіць да літаратурных твораў для пераказвання.

Дзяцей малодшага ўзросту на занятках па азнаямленню з мастацкай літаратурай неабходна вучыць сачыць за развіццём дзеяння ў казцы, апавяданні, спачуваць пазітыўным героям і паступова падводзіць іх да аднаўлення тэксту. Дзеці пераказваюць праслуханы твор, адказваючы на пытанні выхавальніка. Правільна пастаўленыя пытанні вызначаюць паўнату і паслядоўнасць перадачы дзецьмі прачытанага. Дзяцей таксама можна далучаць да сумеснага пераказу з выхавальнікам, заахвочваючы давымаўлення асобных слоў або сказаў пры паўторным расказванні казкі выхавальнікам.

Такім чынам, выхавальнік рыхтуе дзяцей да самастойнага пераказу. Мастацкая адукацыя дзяцей ажыццяўляецца не толькі ў працэсе заняткаў, але і ў вольны ад заняткаў час.

СПІС ВЫКАРЫСТАНАЙ ЛІТАРАТУРЫ

 

1. Дубініна, Дз. М. Мастацка-маўленчая дзейнасць у дзіцячым садзе: Дапам. для педагог. дашк. устаноў/ Дз. М. Дубініна, Н. С. Старжынская. – Мінск: Нар. асвета, 1999. – 103 с.
2. Запорожец, А. В. Психология восприятия ребёнком-дошкольником литературного произведения. Избр. психол. труды: В 2 т. Т. 1. /А. В. Запорожец. – М., 1986. – с. 72-73.
3. Марціновіч, Л. С. Сцяжынка/ Л. С. Марціновіч, Т. У. Юрэвіч, Л. У. Іўліева. – Мінск: Народная асвета, 1994. – 319 с.
4. Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі/ Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь. – Мінс: Нац. ін-т адукацыі, 2012.–416 с.
5. Някрасава, Н. Дз. Дзеці і мір казак: дапаможнік для выхавацеляў дашк. устаноў: 2-е выд; перараб. і дап./Н. Дз. Някрасава, Р. В. Маісеенка. – Мінск: Зорны верасень, 2006 – 146 с.
6. Рудзік, В. С. Планаванне работы па развіцці маўлення дашкольнікаў у вольны ад заняткаў час: дапаможнік для педагогаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне дашкольнай адукацыі/ В. С. Рудзік. – Мазыр: ТАА ВД «Белы Вецер», 2005. – 100 с.

  Тата, мама, давайце гуляць па-беларуску!

                         (кансультацыя для бацькоў)

Часцей за ўсе бывае так, дзіця ідзе ў першы клас, а не толькі не ведае беларускай мовы, але, нават, ніколі і не чула яе меладычнасці і чысціні. Бацькі з жахам садзяцца з сынам, або з дачкой рабіць дамашнюю работу па-беларускай мове і адчуваюць, што ахапіць неахопнае адразу не атрымліваецца. Згублены нейкі перыяд часу, калі можна было далучаць дзіця да роднай мовы яшчэ з маленства. Што рабіць? Плаціць грошы рэпетытарам, альбо ёсць іншы варыянт рашэння праблемы? Прапануем маладым бацькам некалькі парад паступовага знаёмства дзяцей дашкольнага ўзросту з роднай мовай.

         Па-першае, калі ваша дзіця наведвае дашкольную установу, то вы павінны ведаць, што існуюць заняткі на беларускай мове ў групах сярэдняга і старэйшага ўзросту. На іх рэалізуюцца задачы раздзела “Развіццё маўлення ” вучэбнай праграммы дашкольнай адукацыі. Назначаецца адзіны дзень маўлення па-беларуску, калі з раніцы і да вечара дзеці чуюць беларускую мову ў садку і самі спрабуюць на ёй размаўляць.  Акрамя таго, праводзяцца фальклорныя святы, напрыклад  “Свята ураджаю”, “Калядкі”, “Сустракаем вясну” і іншыя, на якіх дашкольнікаў знаёмяць з культурай беларускага народу, яго мовай, традыцыямі, абрадамі, рамёсламі. На гэтыя святы заўсёды запрашаюцца бацькі. Вось вам і першая ступень адукацыі маленькіх беларусаў.

         А далей бацькам трэба развіваць дзіця самастойна ў сям’і. З чаго пачаць? Пачніце з калыханак, чытання кніжак-малютак, прывітання на роднай мове.

          Затым звярніцеся да збораў ў садок у гульневай форме. “А давай апранацца па-беларуску!” – прапануйце малышу. І называйце яго адзенне: шкарпэткі, насоўка, кішэнька, каўнерык, гузікі, боцікі і г.д. Праз некалькі дзён ваша дзіця без памылак будзе знаходзіць адпаведную рэч, а потым і само назаве яе па-беларуску.

         На кухне няхай маці пазаве дачушку гатаваць ежу па-беларуску. Назвы садавіны, гародніны, электрапрыбораў дзеці запомняць хутка і з задавальненнем будуць ужываць іх у размове з іншымі людзьмі. Тым часам тата, займаючыся рамонтам кватэры, разам з сынам разбіраюцца, якія патрэбны цвікі, гаечныя ключы, дошкі, шпалеры і іншае.

         Ідучы па вуліцы з маленькім грамадзянінам Беларусі, раскажыце яму аб помніках архітэктуры вашай вёскі, назавіце па-беларуску назвы крамаў, транспарту, дрэвы ў парку, хатніх і дзікіх жывёл. Не трэба навязваць малышу размову, калі ён змарыўся, хоча адпачыць або пагуляць. Рухайцеся паступова, але ўпарта і тады, калі ваша дзіця пойдзе у школу, вы ўбачыце, што нездарма бавілі  з ім час, далучаючы яго да роднай мовы.

         Лічыце, гэта займае шмат часу, ці патрабуе дадатковых ведаў? Не? Тады, не адкладаючы, бярэмся за работу і добрых вам з дзіцем гульняў па-беларуску.

 Літаратура:

1. Каравайчык, Т.І. / Каб гучала мова дашкалят / Т.І. Каравайчык - Мазыр: Содействие,2010. – 85с.
2. Лабанава, Г. Крынічнай вадой беларускія словы бруяць / Г. Лабанава // Пралеска. — 2011. — № 1. — С. 4—9.

Беларускі фальклор для дзяцей

(кансультацыя для бацькоў)

    Цяжка знайсці больш каштоўны матэрыял па далучэнні дашкольнікаў да беларускай нацыянальнай культуры, чым дзіцячы фальклор і народныя гульні.  Творы вуснай народнай творчасці змалку ўваходзяць у дзіцячае жыццё; на прыкладзе знаёмых вобразаў(кот, гусі, каза), праз нескладаныя сюжэты выхоўвае веру ў дабро, справядлівасць, раскрывае маральна-этычныя погляды беларусаў, дае магчымасць прывіць любоў і павагу да роднага слова.  Ужо сёння важна звярнуць увагу на выхаванне пачуцця патрыятызму, пазбаўленне комплексаў нацыянальнай прыніжанасці і нігілізму. Гэта задача набывае актуальнасць у наш час у сувязі з агрэсіўным наплывам масавай культуры і стратай прадстаўнікамі розных народаў духоўнай сувязі са сваёй нацыянальнай культурай.

    Спецыфічныя ўмовы двухмоўя патрабуюць асаблівай увагі да авалодання дзецьмі роднай беларускай мовай. Сітуацыя, калі дзеці адначасова чуюць і рускую, і беларускую мовы, садзейнічае аднолькаваму ўзроўню іх ўспрымання, разумення. Улічваючы гэтыя асаблівасці, неабходна, каб дзеці часцей чулі, разумелі, ведалі родную беларускую мову, каб авалоданне правільным беларускім маўленнем ажыццяўлялася ў працэсе арганізаванага навучання.  

      Вызначым мастацкія асаблівасці кожнага віда фальклорных твораў.

Калыханкі – асноўная задача –супакоіць дзіця мелодыкай, рытмам вершаваных строк, ціхім голасам, ласкавымі словамі. Часцей за ўсё – гэта калыханкі пра ката. Раней, перш чым пакласці дзіця ў ложак ці калыску, туды пускалі ката, каб ён забраў усе чары, а пакінуў толькі цяпло, дабро, прыязнасць.

Забаўлянкі, пацешкі– суправаджаюць пальчыкавыя гульні, гушканне, пацягванне, першыя крокі дзіця, супакойванне, кармленне.

Песні – адносяцца песні дарослых для дзяцей і тыя песні, што выконваюць самі дзеці. Праз песні атрымоўваюць пэўныя ўяўленні аб навакольным свеце, выхоўваецца павага да працы, асуджаецца лянота, абыякавасць. Займальнасць сюжэта, яго дынамічнасць, кампазіцыйная стройнасць спрыяюць вобразнаму мышленню, адначасова дапамагаюць засвоіць пэўныя гукі (прыпевы гой-гой-гой! Люлі-люлі)

Заклічкі – гэта зварот, заклік да сіл прыроды, з’явам, адухаўленне прыроды.

Дражнілкі – лаканічныя, невялікага памеру, высмейваюцца нейкія адмоўныя рысы чалавека ці жывел, дакладна перадаюць пэўную рысу характару.

Лічылкі – прысвечаны для ўстановы чароднасці ў гульнях, выбар вядучага.

Гульні– прасочваецца цесная сувязь з земляробствам, з бытам, з навакольнай прыродай; многія гульні заснаваны на перайманні рухаў, дзеянняў пры пэўных гаспадарчых працах. У некаторыя гульні арганічна ўваходзяць і іншыя творы дзіцячага фальклору – лічылкі, забаўлянкі, калыханкі.

Казкі – універсальны сродак народнай педагогікі; утрымліваюць жыццевы маральны вопыт, народную мудрасць, рыхтуюць дзяцей да самастойнага жыцця, вучаць адрозніваць добрае ад дрэннага. Казкі вабяць дзяцей цікавымі персанажамі, прыгодніцкімі дзеямі, чараўніцтвамі, сакавітасцю роднага слова. Казкі лепш расказваць, чым чытаць, расказваць пранікнене і цікава, гледзячы у вочы дзецям.

Загадкі – у сціслай і дакладнай форме падводзілі вынікі назіранняў за цэлымі групамі жыццевых з’яў, жывел, птушак, вызнаючы іх характэрныя асаблівасці; загадкі служаць разумоваму выхаванню.

Прыказкі – трапнае, лаканічнае, устойлівае народнае выслоўе павучальнага зместу, якое мае прамы і пераносны сэнс. У ёй выказваецца закончаная думка, якая дзякуючы шырокім абагульненням дае ацэнку з’яў, падзей, узаемаадносін паміж людзьмі.

Прымаўкі – характарызуецца незакончанасцю думкі, не мае абагульняючага значэння і выкарыстоўваецца найчасцей у канкрэтнай моўнай сітуацыі, можа быць зразумелай толькі ў кантэксце.

Прыказкі і прымаўкі надаюць мове выразнасць, яскравасць, вобразнасць, садзейнічаюць выхаванню высокіх маральных пачуццяў, перадаюць жыццёвы вопыт і маральна-практычную філасофію народа.

Літаратура:

1. Каравайчык, Т.І. / Каб гучала мова дашкалят / Т.І. Каравайчык - Мазыр: Содействие,2010. – 85с.
2. Лабанава, Г. Крынічнай вадой беларускія словы бруяць / Г. Лабанава // Пралеска. — 2011. — № 1. — С. 4—9.
3. Хахлова Ж. Яе мы будзем шанаваць / Ж. Хахлова // Пралеска. - 2013. — № 12. — С. 44.

Гульні на выхаванне гукавой культуры маўлення

• Будзільнік

Мэта: практыкаваць у правільным працяглым вымаўленні гуку [р]; развіваць мышцы языка, уменне дзейнічаць па сігнале выхавальніка; замацоўваць артыкуляцыю гуку [р].

Матэрыял: цацка гадзіннік або малюнак з яго выявай.

Змест гульні

Выхавальнік прапануе адгадаць загадкі:

1. Днём і ноччу я іду,

Ранкам вас не падвяду.

Нават тых, хто моцна спіць,

Здольна хутка разбудзіць.

2. Ног няма, я хаджу,

Рота няма, я скажу,

Калі спаць, калі ўставаць,

Калі работу пачынаць.

Дзеці сядзяць на стульчыках і робяць выгляд, што спяць. Адзін з дзя-цей – «будзільнік». Выхавальнік гаворыць, калі трэба ўсіх разбудзіць, і пачынае марудна, нават напеўна лічыць. Калі прагучыць запланаваны лік, «будзільнік» пачынае вымаўляць: «Р-р-р…»

• Пільшчыкі

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [з]; вучыць пераймаць рухі.

Матэрыял: малюнак з выявай людзей, якія пілуюць бервяно.

Змест гульні

Дзеці становяцца парамі адзін супраць другога, злучаюць правыя рукі і імітуюць рухі людзей, якія пілуюць бервяно. Пры гэтым яны вымаўляюць

гук[з].

Гэту гульню можна выкарыстоўваць для замацавання вымаўлення

гука ж.

• Пчолы і камары

Мэта: дыферэнцыраваць гукі [з]-[ж], практыкаваць у працяглым іх вымаўленні.

Матэрыял: медальёны з выявай камароў і пчолаў.

Змест гульні

Зараз мы пойдземна прагулку ў лес. Цудоўна там, вось толькі камары перашкаджаюць. Лётаюць вакол цябе і звіняць: з-з-з-з-з-з… Як яны звіняць? (З-з-з-з…)

– Галінкамі адгонім камароў і пойдзем далей. А навокал шмат прыгожых кветак! Пчолы лётаюць, збіраюць мёд і размаўляюць паміж сабой: ж-ж-ж-ж… Як яны размаўляюць? (Ж-ж-ж-ж…)

– А зараз давайце пагуляем, паспрабуем сябе ўявіць камарамі і пчолкамі.

Дзеці дзеляцца на дзве групы: «Камары» і «Пчолы». Па сігнале вядучага вылятаюць «камары»: «З-з-з-з…», потым «пчолы»: «Ж-ж-ж-ж…» Далей дзеці мяняюцца ролямі і гульня працягваецца.

• Ліса 

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [с]. Развіваць спрытнасць, хуткасць.

Матэрыял: шапачка-маска лісы.

Змест гульні

Дзіця, якое няправільна вымаўляе гук [с], выбіраецца «лісой». Астатнія дзеці – «зайцы». «Ліса» ціхенька крадзецца за «зайцамі», прыгаворваючы:

Я ліса, лісіца, ліска,

Вельмі зайчыкаў люблю

Падбяруся блізка-блізка

І за хвосцік учаплю.

Пры гэтых словах «зайцы» разбягаюцца, а «ліса» ловіцьіх. Той, каго злавілі, становіцца «лісой».

• Сонейка і дожджык

Мэта: дыферэнцыраваць гукі [с]–[з]–[ш] у словах і тэксце; развіваць моўны слых, моўнае дыханне.

Матэрыял: контурныя выявы сонейка і хмаркі з кардону.

Змест гульні

Дзеці сядзяць на крэселках і выглядаюць у «акенцы».

Выхавальнік. На небе сонейка, можна ісці гуляць. (Паказвае «сонейка».)

Дзеці выконваюць розныя рухі: падскокі, бег, хадзьба па пакоі (пляцоўцы) са словамі:

Сонейка свеціць (абводзяць рукамі круг).

Птушкі спяваюць(імітуюць палёт птушак.)

З песняю дзеці разам гуляюць.

На сігнал «Дожджык! Хутчэй дамоў!» усе стараюцца заняць совой «домік», прыгаворваючы:

Дожджык, дожджык, ты ўсё ідзеш,

Пагуляць нам не даеш.

Гульня паўтараецца па жаданні дзяцей.

• Мухі ў павуціне

Мэта: замацоўваць вымаўленне гука [ж]. Выхоўваць спрытнасць, хуткасць рэакцыі.

Матэрыял: медальёны з выявай мухаў, павуціны.

Змест гульні

Загадка

Цэлы дзень лятаю,

Усім дакучаю.

А ноч настае,

Тады адпачываю.

(Муха.)

Частка гульцоў стаіць у коле, апусціўшы рукі – гэта «павуціна».Астатнія дзеці  – «мухі». Яны гудуць ж-ж-ж, ж-ж-ж, «залятаючы» ў кола і «вылятаючы» з яго. Па сігналу выхавальніка дзеці, якія стаяць у коле, бяруцца за рукі. «Мухі», што не паспелі выбегчы з круга, пападаюць у «павуціну» і выбываюць з гульні. Гульня працягваецца да таго часу, пакуль усе «мухі» не будуць злоўлены.

• Прагулка на веласіпедах

 Мэта: дыферэнцыраваць гукі [с]–[ш].

Матэрыял: малюнак з выявай веласіпеда

Змест гульні

Выхавальнік. Дзеці, вам падабаецца катацца на веласіпедах? Я таксама люблю такія прагулкі. Але перш чым адправіцца ў дарогу, трэба праверыць колы. Так, пярэдняе кола трэба абавязкова падкачаць, паслухайце, як праз маленькую, нават не заўважыш, дзірачку праходзіць паветра:ш-ш-ш…

– З якім гукам выходзіць паветра з шыны? (Ш-ш-ш…)

– Праверце колы на сваіх веласіпедах і давайце іх падкачаем. Насос у нас адзін, таму будзем яго перадаваць па чарзе. Паслухайце, як працуе насос: с-с-с… Як ён працуе? (С-с-с…)

– А як выходзіла паветра з шыны? (Ш-ш-ш…)

– Вось, усё ў парадку, можам адпраўляцца ў лес, на луг… Куды жадаеце паехаць?

Пры вымаўленні гукаў [с], [ш] можна звярнуць увагу на артыкуляцыю.

• Адгадай па гуку

Мэта: замацоўваць вымаўленне розных гукаў. Выхоўваць слыхавую ўвагу.

Матэрыял: малюнкі цягніка, гадзінніка, барабана, званочка, дудачкі.

Змест гульні

Дзецям раздаюцца малюнкі цягніка, гадзінніка, барабана, званочка, дудачкі. Пры гэтым выхавальнік улічвае, вымаўленне якога гука каму трэба адпрацоўваць. Дзеці па чарзе, не называючы прадмета на малюнку, імітуюць яго гучанне. Так, дзіця, атрымаўшы малюнак гадзінніка, выразна вымаўляе: цік-так, цік-так. Той, хто трымае малюнак званочка, імітуе яго гучанне: дзінь-дзінь-дзінь. У каго аказаўся малюнак цягніка, вымаўляе: чух-чух-чух і г.д. Астатнія дзеці адгадваюць, які прадмет так гучыць.

• Верабейчыкі

Мэта: аўтаматызаваць гук [ч] у складах; практыкаваць у гукаперайманні, інтанацыйнай выразнасці мовы.

Матэрыял: медальёны з выявай верабейчыкаў.

Змест гульні

Дзеці («верабейчыкі») сядзяць на стулах (у «гняздзечках») з заплюшчанымі вачамі – «спяць».

Выхавальнік. У гняздзечках верабейчыкі жывуць,

Рана-раненька ўстаюць.

Дзеці адкрываюць вочкі і спяваюць:

– Чырык-чык-чык,

Чырык-чык-чык!

Выхавальнік (дагаворвае). Весела спяваюць.

Пасля апошніх слоў дзеці бегаюць па пакоі (пляцоўцы). На словы выхавальніка «У гняздзечкі паляцелі!» дзеці вяртаюцца на сваё месца.

• Прагны кот

Мэта: вучыць дыферэнцыраваць гукі [ж]–[ш] пры вымаўленні. Развіваць спрытнасць, хуткасць рэакцыі.

Матэрыял: шапачка маска ката.

Змест гульні

З дапамогай лічылкі выбіраецца вядучы – «кот», астатнія дзеці – «мышкі». «Кот» сядае ў куточак і вымўляе: «Я страшэнна прагны кот, усіх мышэй лаўлю – і ў рот!»

«Мышкі» праходзяць міма «ката» і спалохана шэпчуць: «Цішэй, цішэй, кот усё бліжэй, бліжэй». Дзеці двойчы вымаўляюць гэтыя словы.

Пасля апошніх слоў «кот» пачынае лавіць «мышэй». Той хто папаўся, становіцца «катом». Гульня працягваецца.

• Вароны 

Мэта: аўтаматызаваць гук [р] у словах, фразах.

Матэрыял: медальёны з выявай вароны, сабакі; елачка.

Змест гульні

Выхавальнік дзеліць дзяцей на дзве групы: «Вароны» і «Сабакі». «Вароны» становяцца ў круг вакол елачкі.

Дзеці («сабакі») сядзяць на стулах (у «будках») з  заплюшчанымі вача-

мі – «спяць».

Выхавальнік. Як пад елачкай зялёнай скачуць, каркаюць вароны.

«Вароны». Кар-кар-кар…

Выхавальнік. Яны з-за коркі паспрачаліся, на ўсю глотку раскрычаліся.

«Вароны». Кар-кар-кар…

Выхавальнік. Вось сабакі прыбягаюць і вароны адлятаюць.

Са стулаў выбягаюць «сабакі», вымаўляюць: «р-р-р…», бягуць за «варонамі», якія «ляцяць» у сваё гняздо.

Гульня працягваецца, пакуль на застанецца 2-3 «вароны».

Затым дзеці мяняюцца ролямі.

• Жабяняткі 

Мэта: практыкаваць у вымаўленні гуку [к] у спалучэнні з наступным зычным (ква); вучыць выконваць дзеянні па сігнале вядучага.

Матэрыял: медальёны з выявай жабянят.

Змест гульні

На падлозе шнурком вылажаны круг, у крузе – абручы-«купіны». За кожнай «купінай» сядзіцьжабяня. «Купін» менш на адну за колькасць дзяцей.

Выхавацель.          Вось жабяняткі па дарожцы

Скачуць, выцягнуўшы ножкі.

Ква-ква-ква,

Скачуць, выцягнуўшы ножкі. (Жабяняты скачуць вакол «купін» і квакаюць.)

Выхавацель. Вось з вадзіцы на купіну выскачылі жабяняткі ды за мошкамі прыг-скок.

Пасля гэтых слоў «жабяняткі» хаваюцца за «купіны».

Гульня паўтараецца некалькі разоў.

Гульні на фарміраванне граматычнага ладу мовы

• Хто што робіць?

Мэта: практыкаваць у словаўтварэнні; знаёміць з назвамі і асаблівасцямі прафесій; развіваць уменне адказваць на пытанні.

Матэрыял: карцінкі з выявамі людзей канкрэтнай прафесіі: мастака, повара, урача, швачкі, прадаўца.

Змест гульні

Выхавальнік прапаноўвае разгледзець карцінку, назваць прафесію і занятак яе прадстаўнікоў.

– Што робіць повар (мастак, урач, швачка, прадавец)?

Мастак – малюе, повар – варыць, урач – лечыць, швачка – шые, прадавец – прадае.

Для актывізацыі увагі, моўнай дзейнасці можна ўвесці «ўзнагароды».

• Хто што ўмее рабіць? 

Мэта: вучыць называць дзеясловы, якія абазначаюць характэрныя дзеянні жывёл.

Матэрыял: карцінкі з выявамі жывёл: кошка, сабака, лягушка, качка, певень.

Змест гульні

Дзеці сядзяць групамі па 3-4 чалавекі. На сталах карцінкі.

Адзін за адным дзеці паднімаюць карцінку, называюць яе і дзеянні, якія можа выконваць жывая істота.

Лягушка – квакае, прыгае.

Кошка – мяўкае, ловіць мышэй.

Сабака – брэша, грызе косці, вартуе дом, бегае.

Качка – кракае, плавае, ходзіць.

Певень – кукарэкае, б’ецца.

• Хто ў каго? 

Мэта: вучыць суадносіць назвы жывёл і іх дзіцянят у адзіночным і множным ліках.

Матэрыял: карцінкі з выявамі жывёл з дзіцянятамі: курыца з куранятамі, кошка з кацянятамі, сабака са шчанятамі, карова з цялём.

Змест гульні

Выхавальнік прапнуе дзецям разгледзець карцінкі і назваць жывёл і іх дзіцянят.

– Якая курыца (кураняты)? (Дзеці апісваюць курыцу і куранят.)

Выхавальнік пачыные, дзеці дагаворваюць:

У курыцы – … (кураня).

У кошкі – … (кацяня).

У сабакі – … (шчаня).

У каровы – … (цяля).

• Хованкі 

Мэта: практыкаваць у правільным выкарыстанні прыназоўнікаў у, над, за, на, пад, каля.

Матэрыял: фланэлеграф, фігуркі мышкі, вожыка, лісы, сарокі.

Змест гульні

Пасля прапановы пагуляць выхавальнік расказвае і паступова выстаўляе на фланэлеграфе контуры лясных жыхароў:

– Аднойчы ў лесе паспрачаліся воўк з мядзведзем. Ды так разышліся, што напалохалі ўсіх жыхароў лесу. Зверы пахаваліся хто куды. Напалохаўшыся, мышка схавалася ў нару, вожык – за куст, сарока – на дрэве…

– Дзе схавалася сарока? ліса? мышка? Дзе вожык?

Дзеці дапаўняюць свае адказы выстаўленнем фігур персанажаў на фланэлеграфе. Выхавальнік звяртае ўвагу на памылкі ў адказах дзяцей і прапануе самім выправіць іх.

• Куды што пакладзём?

Мэта: практыкаваць дзяцей у правільным словаўтварэнні; актывізаваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: мяч, карцінкі з выявамі прадуктаў і посуду.

Змест гульні

Выхавальнік. Алеся прыйшла з магазіна і раскладвае прадукты. Давайце дапаможам дзяўчынцы. Хлеб мы пакладзём … (Кідае мяч аднаму з дзяцей, і той дагаворвае: «У хлебніцу».)

– Алеся купіла цукар і пакладзе яго ў … (цукарніцу).

– Алеся купіла масла і пакладзе яго ў … (масленіцу.)

– Алеся купіла цукеркі і пакладзе іх ў … (цукерніцу).

– Алеся купіла сухары і пакладзе іх ў … (сухарніцу.)

– Алеся купіла селядзец і пакладзе яго ў … (селядзечніцу).

– Алеся купіла соль і пакладзе яе ў … (сальніцу.)

У выпадку не правільных адказаў выхавальнік кідае мяч другому дзіцяці.

Выкарыстоўваючы карцінкі, дзеці могуць падбіраць пары прадметаў як індывідуальна, так і ў парах.

• Знайдзі гаспадара

Мэта: вучыць выкарыстоўваць у актыўнай мове прыналежныя прыметнікі (татаў гадзіннік, матуліна сумка, братаў матацыкл, бабуліны акуляры, дзядулеў пінжак); развіваць уменне разважаць.

Матэрыял: сюжэтная карцінка з выявай сям’і, прадметныя карцінкі (гадзіннік, сумка, матацыкл, акуляры, адзенне).

Змест гульні

Дзецям прапануецца разгледзець сюжэтную карцінку «Сям’я» і расказаць пра яе змест. Пасля гутаркі яны вібіраюць з прадметных карцінак тую, якая можа належыць бабулі, матулі, тату, брату, назваць яе: татаў гадзіннік, матуліна сумка, братаў матацыкл, бабуліны акуляры, дзядулеў пінжак.

• Чаго не стала? 

Мэта: практыкаваць ва ўжыванні назоўнікаў адзіночнага і множнага ліку ў родным склоне, правільна дапасоўваць прыметнікі да назоўнікаў.

Матэрыял: малюнкі розных прадметаў у адзіночным і множным ліку, прадметы,цацкі.

Змест гульні

Дзеці называюць прадметы, цацкі, малюнкі, які размешчаны на стале ў выхавальніка. Затым ён прапануе дзецям заплюшчыць вочы і апусціць галаву, а сам прымае адзін-два аднародныя прадметы (малюнкі).

– Чаго не стала? (Не стала бярозак (алоўкаў).

– Каго не стала? (Не стала мядзведзяў (дзяўчынак, людзей, куранят).

– Чаго не стала? (Не стала машынкі (мячыка, дудкі).

– Каго не стала? (Не стала дзяўчынкі (хлопчыка).

• Чаго не хапае?

Мэта: практыкаваць ва ўжыванні назваў адзення ў родным склоне; актывізаваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: прадметныя малюнкі адзення.

Змест гульні

Выхавальнік прапнуе сюжэт: «На дварэ зіма, мароз. Дзяўчынка Алеся пачала збірацца на прагулку. Яна падрыхтавала надзець толькі шалік. Чаго ёй не хапае?»

– Алесі не хапае … (паліто).

– Алесі не хапае … (шапкі).

– Алесі не хапае … (калготак).

– Алесі не хапае … (рэйтузаў).

– Алесі не хапае … (світэра).

– Алесі не хапае … (ботаў).

– Алесі не хапае … (рукавічак).

У выпадку няправільных адказаў, выхавальнік папраўляе дзіця і просіць яго паўтарыць правільны адказ.

• Скажы ласкава

Мэта: практыкаваць дзяцей ва ўтварэнні слоў з памяншальна-ласкальнымі суфіксамі.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Выхавацель называе слова, а той, каму ён кіне мяч, скажа ў адказ ласкавае слова.

Слоўны матэрял для гульні:

Спіна – спінка

Жывот – жывоцік

Вочы – вочкі

Шчокі – шчочкі

Рот – роцік (раток)

Зуб – зубок (зубік)

Нос – носік

Лоб – лобік

Вуха – вушка

Рука – ручка

Галава – галоўка

Нага – ножка

Палец – пальчык.

• Адкажы хутка

Мэта: практыкаваць у правільным дапасаванні прыметнікаў да назоўнікаў.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Выхавацель кідае аднаму з дзяцей мяч і называе прыметнік, напрыклад «вялікі». Дзіця павінна хутка назваць назоўнік, напрыклад «стол», і кінуць мяч назад.

Варыянты прыметнікаў і назоўнікаў:

новая (сукенка)

прыгожая (кветка)

салодкая (цукерка)

кіслы (лімон).

Гульні па развіцці звязнага маўлення

• Вы пытайцеся – мы адкажам 

Мэта: замацоўваць уменні задаваць пытанні і адказваць на іх; развіваць культуру маўлення.

Матэрыял: мячык, званочак.

Змест гульні

Дзеці падзяляюцца на дзе каманды, прыдумваюць ім назвы, напрыклад, «Бульбінкі» і «Каласок». Удзельнікі адной каманды задаюць пытанні (Куды ты хадзіў учора? Што ты любіш есці? Якія гульні любіш? Якую казку ты чытаеш? І да т.п.), члены другой – хутка адказваюць. Мячык дзеці перакідваюць адзін аднаму, задаюць пытанні і адказваюць на іх. Калі хто з дзяцей затрымліваецца з пытаннем або адказам ці паўтарае пытанне, выхавацель звоніць у званочак. Гэта азначае, што гулец павінен вярнуць мячык.

Варыянт: гульня праводзіцца ў коле (без падзелу на каманды). Тады ўсе дзеці павінны быць гатовымі задаваць пытанні і адказваць на іх. Можна выбраць вядучым дзіця, якое дало поўны і дакладны адказ на пытанне. Вядучы будзе задаваць пытанні астатнім дзецям.

Варыянт: гульня праводзіцца ў коле. Выхавальнік задае дзіцяці пытанне, кідаючы мяч, а дзіця ловяць мяч і адказвае на яго. Кожнае дзіця павінна быць гатовым адказваць на пытанне выхавальніка, які стаіць у сярэдзіне кола.

• Адгадай, што мы задумалі 

Мэта: развіваць звязнае маўленне, мысленне, увагу, самастойнасць

Змест гульні

Вядучы выходзіць за дзверы. Дзеці загадваюць прадмет. Вярнуўшыся, вядучы выслухоўвае дзяцей і называе, што было загадана. Спачатку дзеці называюць асобныя прыметы прадмета. Калі ж вядучаму цяжка адгадаць, расказваюць пра яго асаблівасці.

• Хто больш убачыць? 

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу, кемлівасць.

Матэрыял: сюжэтны малюнак.

Змест гульні

Перад дзецьмі вывешаны малюнак. Вядучы пытае: «Што вы бачыце?». Дзеці па чарзе адказваюць. Кожны павінен быць уважлівым, слухаць таварыша і працягваць яго расказ, пры гэтым не паўтараць сказанае. Выйграе той, пасля каго ніхто нічога не можа сказаць. Выхавальнік падбірае малюнкіз такімі сюжэтамі, каб дзеці замацоўвалі веды, вызначаныя праграмай на пэўны адрэзак часу.

• Лапатушкі

Мэта: развіваць інтанацыйна правільнае дыялагічнае маўленне.

Змест гульні

Для гульні падбіраюцца скорагаворкі, якія вымаўляюцца з пытальнай і сцвярджальнай інтанацыямі ў форме размовы паміж двума дзецьмі:

– Пайшоў Сёма лавіць сома? – Пайшоў Сёма лавіць сома.

– Соня спіць спакойна дома?  – Соня спіць спакойна дома.

Выкарыстоўваюцца і скорагаворкі, пабудаваныя на дыялогу:

– Ці маліну мылі вы? – Мылі, ды не мылілі.

– Ці лілі алей у рэдзьку, ці лілі? – Ты не цілілікай, Федзька, сам налі.

• Знайдзі свайго таварыша

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу.

Змест гульні

Адзін з дзяцей выходзіць з пакоя, астатнія дагаворваюцца, пра каго будуць расказваць. Дзіця ўваходзіць у пакой і пытаецца: «Ці не бачылі вы майго таварыша?» Па апісанні адзення ён адгадвае імя таго, пра каго расказваюць.

• Паштальён прыносіць пісьмы

Мэта: развіваць звязнае маўленне, увагу.

Матэрыял: паштоўкі, на якіх адлюстраваны розныя поры года.

Змест гульні

Выбіраецца паштальён, які прыходзіць з сумкай і раздае дзецям паштоўкі. Дзеці не паказваюць іх адзін аднаму. Кожны расказвае, што адлюстравана на яго паштоўцы. Астатнія павінны здагадацца, якую пару года апісвае таварыш.

• Прачытай пісьмо

Мэта: развіваць звязнае маўленне, мысленне.

Матэрыял: прадметныя або сюжэтныя малюнкі.

Змест гульні

Кожнаму дзіцяці даецца канверт, у якім знаходзіцца разрэзаны на часткі малюнак. Трэба дастаць «пісьмо», акуратна скласці яго і «прачытаць»: апісаць прадмет або скласці 2-3 сказы па малюнку.

• Адгадай па апісанню?

Мэта: развіваць звязнае маўленне, назіральнасць.

Матэрыял: прадметныя малюнкі: снегавікі, матылькі. Кожны з прадметаў мае аднолькавыя і розныя прыметы з астатнімі прыметамі групы.

Змест гульні

Выхавальнік паказвае малюнкі, напрыклад снегавікоў, і тлумачыць: «Перад вамі снегавікі. На першы погляд яны аднолькавыя. Але калі разгледзець іх уважліва, то можна заўважыць адрозненні. Зараз я буду вам расказваць пра аднаго з снегавікоў, а вы ўважліва слухайце і адкажаце на мае пытанні,а затым здагадаецеся, чый гэта снегавік?»

– Якога колеру вядро у снегавіка?

– Колькі гузікаў у снегавіка?

– Якога колеру нос у снегавіка?

– Што трымае снегавік у руцэ?

– Сумны ці вясёлы снегавік?

Гульні на пашырэнне, удакладненне і актывізацыю слоўніка

• Пачастуем ляльку

Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы па тэме: «Посуд».

Матэрыял: прадметы посуду: талеркі, лыжкі, відэльцы, цукарніца і г.д.

Змест гульні

Выхавацель аб’яўляе дзецям, што лялькі Алеся і Оля збіраюцца сустракаць гасцей. Трэба дапамагчы ім расставіць посуд. Віця ставіць талерачкі, Таня раскладвае лыжкі і відэльцы, Дзіма ставіць цукарніцу і г.д. Дзеці па аднаму выконваюць зададзеныя дзеянні, знаходзячы названыя прадметы посуду, напрыклад, у буфеце.

• Чым частуем гасцей? 

Мэта: узнаўляць словы з нагляднай падказкай па тэме: «Садавіна, агародніна».

Матэрыял: малюнкі з выявай садавіны, агародніны.

Змест гульні

Выхавацель называе некалькі відаў садавіны і агародніны і прапануе  дзецям выбраць адзін адказ. Але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а матэвавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.

• Што надзенем ляльцы на прагулку?

Мэта: замацоўваць лексіку па тэмах: «Адзенне» і «Абутак».

Матэрыял: малюнкі з выявай адзення і абутку.

Змест гульні

Выхавацель паказвае некалькі відаў адзення і абутку і прапануе дзецям назваць іх. Затым дзіця выбірае той прадмет адзення ці абутку, які яму больш за ўсё спадабаўся і называе яго.

• Хто што робіць?

Мэта: актывізаваць і папоўніць слоўнікавы запас дзяцей назвамі прафесій. Вучыць суадносіць дзеянні чалавека з яго прафесіяй.

Матэрыял: карцінкі з выявамі людзей канкрэтнай прафесіі: мастака, повара, урача, швачкі, прадаўца.

Змест гульні

Выхавальнік звяртаецца да дзяцей: «Вы ведаеце, што кожны чалавек у час працы выконвае пэўнае дзеянне. Я буду называць прафесію, а вы мне адкажаце, што робіць чалавек гэтай прафесіі».

– Што робіць повар (мастак, урач, швачка, прадавец)?

Мастак – малюе, повар – варыць, урач – лечыць, швачка – шые, прадавец – прадае.

Для актывізацыі увагі, моўнай дзейнасці можна ўвесці «ўзнагароды».

• Што змянілася?

Мэта: выхоўваць увагу, кемлівасць; развіваць памяць, мову; актывізіраваць слоўнікавы запас.

Матэрыял: выявы герояў казкі «Калабок».

Змест гульні

На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхавацеля: «Ноч» – дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхавацель мяняе парадак размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» – дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланэлеграф і называюць, якія там адбыліся змены.

• Не памыліся

Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас, лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць; замацоўваць веды пра дзікіх і свойскіх жывёл.

Матэрыял: мяч.

Змест гульні

Дзеці стаяць у крузе, а выхавальнік – па сярэдзіне. Выхавальнік называе дзікую ці свойскую жывёліну, кідае мяч. Той, хто мяч злавіў, павінен сказаць, дзе яна жыве: у лесе ці побач з чалавекам, чым харчуецца.

• Назаві адным словам

Мэта: замацоўваць у мове дзяцей словы, што абазначаюць агульныя паняцці; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць лагічнае мысленне, кемлівасць.

Матэрыял: карткі з выявамі прадметаў.

Змест гульні

Выхавацель выкладвае карткі з выявамі прадметаў. Дзеці разглядваюць іх, называюць намаляваныя прадметы. Затым выхавацель просіць назваць гэтыя прадметы адным словам. Наступныя заданні могуць быць такімі:

• воўк, ліса, заяц… – дзікія жывёлы;
• сабака, кот, каза… – свойскія жывёлы;
• верабей, сарока, шпак… – птушкі;
• курыца певень гусь… – свойскія птушкі;
• елка, бяроза, рабіна… – дрэвы;
• шалік, шапка, шуба… – адзенне;
• муха, пчала, божая кароўка… – насякомыя;
• шафа, стол, стул… – мэбля;
• рамонак, дзьмухавец… – кветкі.
• Каго не стала?

Мэта: выхаванне увагі, кемлівасці, развіццё памяці, актывізацыя слоўніка.

Матэрыял: выявы герояў казак: «Коцік, пеўнік і лісіца», «Калабок» і «Зайкава хатка».

Змест гульні

На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць. Па сігналу выхавацеля дзеці заплюшчваюць вочы, а выхавацель убірае з фланэлеграфа якую-небудзь карцінку. Дзеці расплюшчваюць вочы і адгадваюць. Каго не стала з казачных герояў. Гульню можна паўтарыць некалькі разоў, хаваючы кожны раз іншых герояў казкі.

• Хто ўвойдзе, няхай возьме

Мэта: замацоўваць веды пра матэрыял, з якога зроблены прадмет; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць уважлівасць, кемлівасць.

Матэрыял: прадметы, зроблены з дрэва, пластмасы,гумы.

Змест гульні

Дзецям прануюць адшукаць у пакоі для гульні прадметы, зробленыя з дрэва, пластмасы, гумы.

Яны шукаюць прадмет, называюць яго, паведамляюць, з якога матэрыялу ён зроблены.

• Раскладзі па велічыні

Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас; выпрацоўваць уменне параўноўваць прадметы па велічыні на вока або шляхам накладвання; развіваць увагу.

Матэрыял: фіругкі герояў казкі «Муха-пяюха».

Змест гульні

Дзеці разлядваюць плоскасныя фігуркі герояў казкі, параўноўваюць іх і раскладваюць па велічыні ў радок: хто за каго большы.

Напрыклад: воўк, заяц, вавёрка, жабка, мышка, муха. Затым дзеці расказваюць, чаму яны так размясцілі гарояў казкі.

• Прыдумай слоўца або адкажы: «Які?..»

Мэта: абагачаць слоўнікавы запас прыметнікамі; развіваць кемлівасць, мысленне, мову.

Матэрыял: прадметныя карцінкі.

Змест гульні

Выхавацель паказвае дзецям прадметную карцінку, просіць назваць яе і падабраць словы, якія дапамогуць адказаць на пытанне: «Які гэта прадмет?»

Напрыклад:

– Ліса якая? (Хітрая, рыжая…).

– Мядзведзь які? (Касалапы, вялікі…).

– Заяц які? (Малы, даўгавухі…).